زندگی در یک خانواده اولین تعاملی بود که انسان از طریق آن اجتماعی بودن را تجربه می‌کرد. احساس خطر و نیاز به امنیت گروه‌های بزرگ‌تری از خانواده را پدید آورد و با بزرگ‌تر شدن تعاملات، افزایش خطرات و نیاز به امنیت بیشتر، شهرها، کشورها و قاره‌ها شکل گرفتند. تعاملی که در ابتدای تاریخ در یک خانواده تعریف می‌شد امروز در جامعه‌ای به وسعت دنیا به صورت در حال تکامل بوده و فرهنگی جهانی در حال بازتعریف یک مدل تعاملی جدید است. از ابتدایی‌ترین مدل تعاملی و تعاملات امروز حساب و کتاب یا حسابگری همیشه در کنار گروه‌های مختلف اجتماعی بوده است. چگونگی این محاسبات امروز به قدری دستخوش تغییرات شده که در حال جابه‌جا کردن تعاملات جهانی است.
آس
سال ۱۶۱۳ میلادی برای اولین بار کلمه محاسبه‌گر (computer) به فردی اطلاق شده که وظیفه انجام محاسبات ریاضی مرتبط با داد و ستد را بر عهده داشته است. در پایان قرن نوزدهم نقش کلمه محاسبه‌گر دستخوش تغییراتی شد که با ساخت دستگاه‌هایی که می‌توانستند محاسباتی انجام دهند، رقم می‌خورد. در سال ۱۸۲۲ چارلز بابج۱ دستگاه‌ها و موتورهایی طراحی می‌کرد که تعدادی از محاسبات ساده را انجام می‌دادند؛ چارلز در سال ۱۸۳۷ توانست اولین دستگاه محاسبه‌گر خود را به فروش برساند. سپس هفتاد و سه سال بعد جوان‌ترین پسر چارلز بازوهای مکانیکی الکترونیکی را برای دستگاه محاسبه پدر ساخت و به آن اضافه کرد و در همین سیر سال ۱۹۳۸ اولین دستگاه برنامه‌پذیر محاسبه‌گر توسط کونراد زوس۲ آلمانی ساخته شد. تامی فلاور۳ در ۱۹۴۳ اولین رایانه برنامه‌پذیر Colossus را برای کشف رمز مکاتبات آلمان‌ها ساخت. اولین ذخیره‌سازی داده‌ها هفت سال بعد توسط دولت ایالات متحده انجام شد و این دستگاه محاسبه‌گر توانست برنامه را ذخیره کند، به حافظه موقت انتقال دهد و سپس اجرا کند و در همین سال بود که اولین کامپیوتر یا محاسبه‌گر به یک ریاضیدان سوئدی فروخته شد. شرکت IBM در سال ۱۹۵۳ به صورت عمومی اقدام به تولید و فروش این محصولات محاسبه‌گر کرد که قادر به ذخیره و بازیابی داده‌ها بودند. بعد از تحول خازن‌ها در ۱۹۵۶ حجم این دستگاه‌ها نیز کوچک‌تر شد و بیش از نمونه‌های پیشین به رایانه‌های امروزی شباهت یافت.
ذخیره‌سازی، بهبود سرعت در انجام فعالیت‌ها و به اشتراک گذاری داده‌ها به وسیله یکسری محاسبات به وجود آمده و در حال ارتقای روزافزون جایگاه خود در اکثر امور بود. لزوم به اشتراک گذاری داده‌ها و تسریع در دسترسی به آنها در ایالات متحده در حال رقم زدن مدل جدیدی از شبکه‌های محاسباتی بود.
از دهه ۱۹۶۰ فعالیت‌های عمده‌ای در باب راه‌اندازی و توسعه زیرساخت شبکه ملی ایالات متحده تحت عنوان ARPANET آغاز شد که پس از گذشت دو دهه منجر به راه‌اندازی شبکه ملی بنیاد علوم در ایالات متحده و پروژه‌های مختلفی مثل مرورگر Mosaic و زیرساخت‌های فیبر نوری شد.
ایالات متحده آمریکا با فاصله‌ای بیشتر از سایر رقبا در حال جریان‌سازی‌های علمی در باب این جریان جدید بود. به طوری که موجب به وجود آمدن رشته‌های دانشگاهی و تقسیم‌بندی‌های علمی جدیدی شد و در نهایت به پروژه ۴NITRD رسید.
سناتور آلگور (Senator Al Gore) پس از مطالعه گزارش اساتید فعال علوم کامپیوتر که در آن به فعالیت‌های مختلف در حوزه‌های فناوری اطلاعات و زیرساخت ایالات متحده و آینده آن پرداخته بودند (۱۹۸۸ Report Toward a National Research Network)، سال ۱۹۹۱ آن را به کنگره برد. این قانون نقطه شروع برنامه‌ای جدید برای تحقیق و توسعه فناوری اطلاعات و شبکه ایالات متحده (NITRD) بود که فعالیت‌های هدفمندی را آغاز کرد؛ تا جایی که در سال‌های ۱۹۹۸ به وسیله قوانینی مثل تحقیق و توسعه نسل آینده اینترنت و سال ۲۰۰۷ قانون تکامل آمریکا، این برنامه متحول شد.
برنامه تحقیق و توسعه فناوری اطلاعات و شبکه ایالات متحده در ۱۲ گروه مجزا سازماندهی شده است. هشت گروه که روی اجزای مختلف برنامه متمرکز هستند، چهار گروه که فرماندهی و هدف‌دهی‌های کلان و جزء را انجام می‌دهند و یک کمیته عملیاتی. این اجزا و زیرشاخه‌ها سالانه سه جلسه هماهنگی با یکدیگر دارند و گروه‌های فعال نیز ماهانه نشست‌های هماهنگی و کاری بسیاری با یکدیگر برگزار می‌کنند تا در نهایت برنامه بودجه NITRD را به رئیس‌جمهور ارائه دهند.
هشت گروه که روی اجزای مختلف برنامه NITRD متمرکز هستند، به شرح زیر است: ۵PCAs
۱٫ ۶CSIA گروه تضمین امنیت داده‌ها و اطلاعات
بر اساس برنامه استراتژیک تحقیق و توسعه فدرال در سال ۲۰۱۱ اولویت‌های این گروه در چهار دسته جلوگیری، مقاومت، شناسایی و پاسخ به تهدیدات سایبری پیگیری می‌شود.
۲٫ ۷HCSS گروه نرم‌افزارها و سیستم‌ها با قابلیت اتکای بالا
فعالیت‌های این گروه شامل اولویت‌های ذیل است:
- توسعه علوم و فناوری جهت ایجاد سامانه‌های فیزیکی سایبری
- مدیریت سامانه‌های مستقل و پیچیده
- توسعه فناوری تضمین‌دهی عملکرد
- ارتقای اتکاپذیری سامانه‌ها و نرم‌افزارهای در حال فعالیت و بدون توقف
این گروه با در نظر گرفتن اولویت‌های دولت مسئول ارتقای سطوح تخصصی نسل آینده کارشناسان ایالات متحده نیز هستند.
۳٫ ۸HEC I&A گروه برترین زیرساخت‌ها و نرم‌افزارهای محاسباتی
فعالیت‌های این گروه شامل موارد ذیل است:
- ارتقای برنامه‌های محاسباتی پیشرفته
- توسعه زیرساخت‌های پیشرو سایبری
- فراهم‌سازی دسترسی‌های مدیریت‌شده به منابع و امکانات سایبری
- افزایش و توسعه زیرساخت برای علوم محاسباتی و داده‌محور
- به اشتراک گذاری بهترین شیوه‌های مدیریت سایبر.
۴٫ ۹HEC R&D گروه برترین و بالاترین دایره تحقیقات و توسعه محاسباتی
با توجه به رشد بدون توقف قابلیت‌های محاسباتی جدید و سریع در علوم- از این گروه انتظاراتی به شرح زیر وجود دارد:
- چالش‌هایی ایجاد شود تا نرم‌افزارها و سخت‌افزارهایی تولید یا بهینه‌سازی شود که محاسبات میلیاردی را در کمترین زمان انجام دهند.
- کاهش انرژی صرف‌شده در محاسبات و افزایش قدرت محاسباتی
- طراحی و رسیدن به سیستم‌های انعطاف‌پذیر در مقایس‌های بزرگ
- متحول‌سازی جبهه‌های مختلف مربوط به استفاده داده‌های بزرگ و حجیم و به‌کارگیری آنها در شبیه‌سازی و علوم مبتنی بر داده‌ها.
۵٫ ۱۰HCI&IM گروه تعامل انسان با سیستم‌های محاسباتی و مدیریت اطلاعات
دولت ایالات متحده داده‌های بسیاری در حوزه‌های علمی، مهندسی داده‌ها، سوابق تاریخی، اطلاعات پزشکی و اطلاعات ادبی و هنری جمع‌آوری کرده است. بر اساس این آرشیوها دولت ایالات متحده در حال توسعه استانداردهایی است تا کارایی این داده‌ها را بهبود بخشد و زیرساخت‌هایی را جهت پشتیبانی بهتر از آن ارتقا دهد و دسترسی به این آرشیو را نیز مدیریت کند و همچنین آن را برای توسعه حوزه‌های مختلف علوم به کار گیرند. از جمله این حوزه‌ها می‌توان به روباتیک‌های دارای درک و فهم و سامانه‌هایی با رفتارهای چندگانه اشاره کرد.
۶٫ ۱۱LSN گروه شبکه‌سازی با مقیاس بزرگ
عمده فعالیت این گروه عبارت است از اندازه‌گیری، مدیریت و کنترل زیرساخت‌های توزیع‌شده بزرگ، بهبود قابلیت‌های عملیاتی برای مدیریت هویت، اجرای اینترنت پروتکل IPV6، پردازش‌های ابری، جریان‌سازی و شناسایی داده‌هایی که منجر به ترویج همکاری‌های بین سازمانی شده تا آنها را به بهره‌برداری یکسری استانداردها و روش‌ها سوق دهد.
۷٫ ۱۲SEW گروه توسعه اقتصاد، جامعه و نیروی کار در فناوری اطلاعات
تمرکز این گروه برای تکامل فناوری اطلاعات جهت به‌کارگیری هر چه بهتر آن در جامعه، اقتصاد و چرخه‌های نیروی کار است که تعاملات کاری بین افراد با فناوری اطلاعات را در گروه‌ها و شبکه‌های مختلف بررسی می‌کند. یکی از کلیدی‌ترین فعالیت‌های این گروه پرداختن به حوزه علوم همکاری و مشارکت است که شامل نوآوری‌های فناوری اطلاعات در حفظ و بهبود محیط زیست، تحقیقات بین‌رشته‌ای منسجم و قرار دادن افراد جامعه در حلقه‌های بهبود روابط فردی و مجازی است. یکی دیگر از وظایف کلیدی این گروه ارتباط بین فناوری اطلاعات و تحصیل است که شامل آموزش‌های سایبری، افزایش عملکردهای محاسباتی، بهره‌وری و افزایش علاقه به مشاغل فعال در حوزه‌های فناوری اطلاعات می‌شود به گونه‌ای که متضمن امنیت و ثبات ابزارهای محاسباتی شود.
۸٫ ۱۳SDP طراحی و بهره‌وری نرم‌افزار
اولویت‌ها در این گروه شامل طراحی و تعریف پایه‌ها و ستون‌هایی برای توسعه نرم‌افزار است تا برای مهندسان تصمیم‌سازی کند و تغییرات شفاف و قابل رویتی را در چرخه حیات نرم‌افزارها منجر شود. یکی از اهداف این گروه ارائه ساده‌ترین و سریع‌ترین راهکارها به مهندسان نرم‌افزار است تا بتوانند محاسبات سنگین و پیچیده خود را طوری انجام دهند که نسل به نسل و متخصص به متخصص قابل فهم و پشتیبانی باشد. یکی دیگر از این اهداف یا اولویت‌ها بازنگری در طراحی نرم‌افزارهاست که شامل تحقیقات بنیادی در علوم مهندسی نرم‌افزار، مفاهیم نرم‌افزار در نسل‌های آینده و ایجاد قابلیت‌هایی جهت رشد، نمو و پایداری نرم‌افزارهایی با طول عمر بالا شود. در این گروه همچنین فعالیت‌هایی با اولویت‌های توسعه و طراحی نرم‌افزار وجود دارد که ایمنی در بحران‌ها، کاهش هزینه و ارتقای بهره‌وری در طراحی نرم‌افزارها و سیستم‌های مستقل را بررسی و بهینه‌سازی می‌کند.
هماهنگی و همکاری‌های بین سازمانی این هشت گروه از اولویت‌های اصلی برنامه NITRD است. در این راستا کارگاه‌ها و همکاری‌های بین‌سازمانی مختلفی تعیین و برگزار می‌شود تا تمامی این گروه‌ها و سازمان‌ها را به ایجاد زبان مشترک در مسائل مختلف تحقیق و توسعه و حل مساله هدایت کند. یکی از مزایای این زبان مشترک جلوگیری از فعالیت‌ها، پروژه‌ها و پژوهش‌های تکراری و موازی است. این‌گونه فعالیت‌های موازی معمولاً هزینه‌های زیادی به هدر می‌دهند و محل اختلاف سازمان‌ها و گروه‌ها می‌شوند.
این ساختارهای هماهنگ‌سازانه دارای اعضایی از رهبران و تصمیم‌گیران ارشد دولتی است تا در مورد اولویت‌ها و حساسیت‌های موجود بحث و تبادل اطلاعات کنند و این اولویت‌ها را تعیین، جابه‌جا یا حذف می‌کنند و همچنین مسیر اجرایی آن را با در نظر گرفتن مسائل ملی خود اصلاح یا اجرایی می‌کنند. این گروه همچنین تصمیماتی را که در سند بودجه NITRD به آنها اشاره نشده است و نیاز به تصمیم‌گیری‌های فوری و ضروری دارند و همچنین به صورت غیرمترقبه به وجود آمده‌اند، با ساختارهای گروه‌های اشاره‌شده تطبیق می‌دهند و برای آنها ردیف بودجه‌ای در نظر می‌گیرند. این ساختار هماهنگ‌سازانه دارای چهار حوزه فعالیتی به شرح زیر است:
۱- تحقیق و توسعه داده‌های بزرگ
۲- سیستم‌های فیزیکی سایبری
۳- تحقیق و توسعه فناوری اطلاعات بهداشت و سلامت
۴- تحقیق و توسعه در حوزه بسترهای بی‌سیم
در برنامه NITRD کمیته‌ای اجرایی وجود دارد که با واحدهای مدیریتی و تخصصی بودجه کاخ سفید در ارتباط تنگاتنگ است. هدف این کمیته که زیرکمیته‌های مختلفی دارد تسریع در تصمیم‌گیری‌ها و اجرای مصوبات است و تلاش می‌کند با تمرکز بر حوزه‌های پردازش ابری، ماهیت‌های معنایی و چرایی وب، در‌های باز دولت روی انتقادات و پیشنهادات، فناوری‌های نوظهور، به اشتراک گذاری دانش و ایده‌ها و بهترین شیوه‌های حل مساله و انجام ماموریت، تصمیم‌های مهم و هماهنگی‌های لازم را فراهم آورد.
این کمیته‌ها در دو حوزه تسریع‌بخشی به امور مدیریتی در تحقیق و توسعه و آموزش تکنولوژی و فناوری اطلاعات در بهداشت و تحقیقات و توسعه سلامت‌محور نیز فعال هستند.
NITRD دارای اعضایی است که گروه‌های اشاره‌شده در آنها فعالیت می‌کنند. این اعضا به شرح زیر هستند:
- AHRQ: آژانس تحقیقات و کیفیت مراقبت‌های سلامت
- DARPA: آژانس پروژه‌های تحقیقات پیشرفته دفاعی
- DHS: وزارت امنیت داخلی
- DOE/NNSA: وزارت نیرو – سازمان ملی امنیت هسته‌ای
- DOE/OE: وزارت نیرو – دفتر تحویل برق و انرژی قابلیت اطمینان
- DOE/SC: وزارت نیرو – دفتر علوم
- EPA: سازمان حفاظت محیط زیست
- HHS/ONC: وزارت بهداشت و خدمات انسانی – دفتر هماهنگ‌کننده ملی فناوری اطلاعات سلامت
- NARA: دفتر ملی بایگانی و مدارک آمریکا
- NASA: سازمان ملی هوانوردی و فضایی
- NIH: موسسه ملی بهداشت
- NIJ: موسسه ملی عدالت
- NIST: موسسه ملی استاندارد و فناوری
- NOAA: سازمان ملی اقیانوسی و جوی
- NRO: سازمان شناسایی و اکتشافات ملی
- NSA: آژانس امنیت ملی
- NSF: بنیاد ملی علوم
- OSD and DoD: سازمان دفاع ملی
گروهی ۱۳گانه NITRD در سازمان‌های عضو NITRD فعال هستند و بودجه ایالات متحده به تفکیک فعالیت گروه‌ها در اعضا تقسیم‌بندی می‌شود.
در جدول روبه‌رو به نحوه تخصیص بودجه در پروژه NITRD که به اطلاع رئیس‌جمهور ایالات متحده می‌رسد، اشاره شده است.
این برنامه‌ها و بودجه‌ها ابتدای هر سال در بیش از ۳۰۰ صفحه تهیه و به رئیس‌جمهور ایالات متحده جهت بررسی و ارسال به کنگره تحویل داده می‌شود. به عنوان مثال در ابتدای سال ۲۰۱۵ برنامه و بودجه سال ۲۰۱۶ برای رئیس‌جمهور ارسال می‌شود.
در کشورهای در حال توسعه و توسعه‌یافته اسناد بودجه‌ای برنامه‌های فناوری اطلاعات و زیرساخت تفاوت‌های ساختاری متفاوتی با یکدیگر دارند. ولی دولت ایالات متحده دارنده یکی از باثبات، قوی و متمرکزترین برنامه و زیرساخت‌های فناوری اطلاعات است و برای حفظ این موقعیت هزینه‌ها و درآمدهای هنگفتی نصیب خود کرد است. دولت ایالات متحده سعی در هدایت ترافیک علوم و فناوری به سمت خود داشته و دولت‌هایی نیز مانند کره جنوبی و ژاپن تسلیم این قدرت‌طلبی شده‌اند یا مثل چین برای محلی‌سازی خدمات خود تلاش می‌کنند.
کشور ما با توجه به حساسیت ویژه و نقش مهم منطقه‌ای خود می‌بایست از این خطر به درستی آگاه شود و سعی در محلی‌سازی خدمات خود کرده و آنها را صادر کند.
هدف و چشم‌اندازی متفاوت و در عین حال کامل در برنامه و بودجه ایران نیز هر سال به وسیله دولت‌ها تهیه و تنظیم می‌شود و در اختیار مجلس قرار می‌گیرد. سیاست‌های کلی بر پایه محورهای سه‌گانه اقتصاد مقاومتی، پیشتازی در عرصه علم و فناوری و تعالی و مقاوم‌سازی فرهنگی و با در نظر گرفتن واقعیت‌های موجود در صحنه داخلی و خارجی تنظیم شده است تا با تحقق اهداف برنامه ششم توسعه کشور، به ارائه الگوی برآمده از تفکر اسلامی در زمینه پیشرفت که به کلی مستقل از نظام سرمایه‌داری جهانی است، کمک کند.
دستیابی به جایگاه اول علم و فناوری منطقه از تکالیف سند چشم‌انداز و کسب جایگاه برتـر منطقـه در توسعه دولت الکترونیکی در بستر شبکه ملی اطلاعات از تکالیف سیاست‌های کلی برنامـه ششـم به شمار می‌رود.
جدول بالا نمایی بسیار کلی از بودجه فناوری اطلاعات در کشور است ولی همین ارقام از تفاوت‌های اساسی بودجه‌ای و ساختاری در بودجه دو کشور است. البته اسناد فراوانی در بودجه سالانه جمهوری اسلامی ارائه می‌شود که در اینجا فقط به کل بودجه در نظر گرفته‌شده اشاره شده است.
هزینه‌های بسیار بالا و تصمیمات منسجمی که دولت ایالات متحده در حوزه فناوری اطلاعات می‌گیرد، نشان‌دهنده آینده‌ای سلطه‌جویانه است که این دولت برای خود در عرصه محاسبات و حسابگری در نظر گرفته. علاقه افراد به خودکارسازی فرآیندهای محاسباتی که اکنون به یک نوع رقابت دولتی تبدیل شده، در تاریخ منجر به وقوع انقلابی جدید شد و سرعت نوآوری و توسعه را که در گذشته شاید یک قرن طول می‌کشید، به یک سال، یک ماه یا چند ساعت کاهش داد. این انقلاب در حال خلق جوامع مجازی موازی است که از دل میلیاردها محاسبه و محاسبه‌گری بیرون آمده و دولت‌ها به ویژه جمهوری اسلامی ایران نباید اجازه دهند در سیطره این محاسبات گرفتار شوند
منابع:
۱٫ Charles Babbage
2. Konrad Zuse
3. Tommy Flowers
4. Networking and Information Technology Research and Development Program
5. Program Component Areas
6. Cybersecurity and Information Assurance
7. High Confidence Software and Systems
8. High End Computing Infrastructure and Applications
9. High End Computing Research and Development
10. Human Computer Interaction and Information Management
11. Large Scale Networking
12. Social, Economic, and Workforce Implications of IT and IT Workforce Development
13. Software Design and Productivity
