«هر صدایی، حتی یک پچ‌پچ آهسته توسط دستگاه دریافت می‌شد؛ هر زمان در میدان دیدش بود هم دیده هم شنیده می‌شد. هیچ وقت نمی‌فهمید فعال است یا نه؛ می‌بیند یا نمی‌بیند؛ می‌شنود یا نمی‌شنود؛ چه وقت یا تحت چه سامانه‌ای توسط ناظران اندیشه بازرسی می‌شد، تنها حدس بود و گمان و عادت.»
آیا ممکن است آنچه در ذهن‌هاست در حال رصد شدن باشد؟ چگونه این امر امکان‌پذیر است؟ آیا ذهن ما می‌تواند محل امنی برای تصویرپردازی یا تفکر درباره مسائل محرمانه یا غیرمحرمانه، خواه شخصی خواه غیرشخصی باشد یا نه؟ یا اینکه چه ابزاری رصد اندیشه‌ها را امکان‌پذیر می‌کند؟
اینها از جمله پرسش‌ها و موضوعاتی است که نویسندگان و نظریه‌پردازان متعددی به آن پرداخته‌اند که چگونه می‌توان اطلاعات مختلفی از نحوه نگرش اعضای یک جامعه به مسائل به دست آورد یا اینکه هم‌اکنون چه جریان‌های فکری‌ای در یک جامعه فعال است و اعضای آن جامعه چگونه به مسائل فکر می‌کنند و تصمیم می‌گیرند.
در واقع جزییات رفتاری نمایان و غیرنمایان در یک جامعه و نحوه نگرش افراد به مسائل گوناگون یکی از مهم‌ترین و ارزشمندترین هدف‌هایی است که در حال حاضر قدرت‌های جهان در پی دستیابی به آن هستند.آیا قدرت‌ها برای به دست آوردن این اطلاعات باید به زور متوسل شوند و همگان را موظف به استفاده از یکسری ابزارهای ارتباطی – نظارتی کنند؟ آیا می‌توانند کاری کنند مردم با اشتیاق و به خواست خود این اطلاعات را در اختیار آنان بگذارند؟زمانی که جرج اورول در حال نگارش کتاب معروف خود «۱۹۸۴» بود، وضعیت را این‌گونه به تصویر کشید که بازرسان حزب مرکزی داستانش به زور در حال جمع‌آوری اطلاعات و کنترل اعضا هستند. او شاید فکر نمی‌کرد زمانی فرا رسد که افراد جامعه با اشتیاق و فراغ بال، نگرش‌ها، مدل‌های فکری و مسائل مختلف زندگی خود را به قدرت‌ها تسلیم کنند.
قدرت‌های جهان با هزینه‌های هنگفت به دنبال ایجاد مدل‌هایی هستند که بتوانند بیشترین بهره‌وری را از داده‌های عمومی برای پایداری امنیت خود به کار بندند و نگرش جوامع را به سوی ارتقای جایگاه خود در جهان هدایت کنند.
یکی از این پروژه‌های قدرتمند، جوامع مجازی هستند. این جوامع با جذابیت‌هایی که برای مخاطبان خود دارند اسباب «سرگرم شدن» اعضا را بدون هیچ محدودیتی در جوامع متفاوت فراهم می‌آورند.
تصور کنید در خانواده‌ای به وسعت میلیون‌ها نفر، بدون محدودیت در سطح، جنس، سن، نسبت و غیره هستید و با یک اشاره می‌توانید با هر کس بخواهید ارتباط برقرار کنید و سپس برای ارتقای سطح خود می‌بایست مطالب بیشتری را به اشتراک بگذارید تا محدوده فعالیت خود را گسترش دهید و این اطلاعات چیزی نیست جز نحوه نگرش شما به موضوعات و وقایع پیرامون زندگی‌تان.
ناخودآگاه پس از مدتی شما بیشترین اطلاعات را درباره مدل زندگی خود در این جوامع مجازی قرار می‌دهید و دوستانی نیز پیدا می‌کنید و آنها را با خود همراه می‌کنید و اجتماعی جدید را آغاز می‌کنید. آنها نیز مطالبی برای ارتقای جایگاه خود به اشتراک می‌گذارند و این حرکت در تمام این جامعه مجازی تکرار می‌شود. در نتیجه به صورت ناخودآگاه سبک زندگی خود و گروهی از افراد را در این جوامع مجازی ثبت می‌کنید. این اطلاعات، وارد سامانه‌هایی می‌شوند که با محاسباتی ساده می‌توانند مدل رفتاری شما را تشخیص دهند و بفهمند چه شخصیتی دارید و سبک زندگی‌تان چگونه است.
این داده‌ها به شرکت‌های اطلاعاتی کمک می‌کند با آگاهی دقیق از وقایع «جامعه غیرمجازی هدف» جریان‌سازی‌های مناسب‌تری انجام دهند. در توضیح اهمیت این روند همین بس که دولت‌ها با اختصاص ردیف بودجه جداگانه، سازمان‌ها و مجموعه‌های عظیمی را به پیگیری این فعالیت‌ها می‌گمارند.
تصویب بودجه‌های گوناگون، کمک به شرکت‌های خصوصی و پروژه‌های مختلف مانند جوامع مجازی، سامانه‌های تسهیل‌کننده ارتباطات متنی، صوتی و تصویری یا سامانه‌های سرگرم‌کننده، «ترافیک داده» را به سمت کشورهای توسعه‌یافته سوق می‌دهد و رسیدن به دو هدف را برای دولت‌ها آسان‌تر می‌کند: ابتدا «اعمال نفوذ در جامعه جهانی و سلطه» و «دیگری ضبط و شنود ترافیک داده‌ها». که همین ترافیک، مجدداً وارد یکسری سامانه مجازی‌سازی می‌شود و مسائل و موارد مورد نظر دولت‌ها را تحلیل می‌کند.
دولت آمریکا با پشتیبانی از بزرگ‌ترین شرکت‌های پیشگام ارائه‌دهنده خدمات مجازی، دارای ضریب نفوذ ۶/۹۰ درصد در استفاده از فضای مجازی در کشور خود است. این کشور در جایگاه سوم، بعد از کره جنوبی و ژاپن قرار دارد. نکته اینجاست که ترافیک این دو کشور بیشتر به سوی سامانه‌های تحت اختیار ایالات متحده است. و این امر وابستگی این دو کشور و سایر کشورها به زیرساخت ایالات متحده را به رخ می‌کشد. از این رو ساخت و مدیریت این زیرساخت‌ها نیاز به برنامه‌ای هدفمند و بودجه‌های عظیمی از سوی دولت دارد.
کاخ سفید جهت مدیریت کلی فناوری اطلاعات دارای واحدی با عنوان «دفتر سیاستگذاری علوم و فناوری» است که زیر نظر مستقیم رئیس‌جمهور فعالیت می‌کند. این واحد متولی ایجاد «شورای ملی علوم و فناوری» است. یکی از فعالیت‌های این شورا مربوط به کمیته تکنولوژی است. کمیته تکنولوژی نیز بر فعالیت‌های زیرشاخه‌ای با عنوان «پروژه شبکه و تحقیق و توسعه فناوری اطلاعات» نظارت دارد (NITRD).
طی سال ۲۰۱۵ دولت برای NITRD بودجه‌ای بالغ بر ۵۷/۱۱۵۷ میلیون دلار تصویب کرده است. یکی از ردیف‌های اصلی این بودجه با ۴۹/۲۸۴ میلیون دلار مربوط به فعالیت‌های پژوهشی «تعامل انسان و رایانه و مدیریت اطلاعات» است.
پروژه تعامل انسان و رایانه و مدیریت اطلاعات ( Human Computer Interaction and Information Management (HCI&IM) ) در NITRD که درجه اهمیت بالایی برخوردار است، جهت پیاده‌سازی رفتارهای روباتیک بر مبنای تعاملات واقعی در جوامع مختلف هدفگذاری شده است.
هرچند این مدل بیشتر انسان‌محور است و به ضبط، ثبت و پژوهش رفتارهای انسانی می‌پردازد، هوش و رفتارهای سایر جانداران را نیز مورد بررسی قرار می‌دهد تا انطباق‌پذیری انسان با سایر جانداران نیز در نظر گرفته شود.
قسمت اصلی این پروژه سرمایه‌گذاری و کار روی تجزیه و تحلیل داده‌های انبوه و ابزارهای مجازی‌سازی است؛ در حقیقت طراحی و پیاده‌سازی واسط‌هایی که داده‌های انبوه در سطح جهانی را به داده‌های قابل فهمی جهت مجازی‌سازی و استفاده در یکسری سناریو از قبل طراحی‌شده تبدیل کنند تا از این طریق بتوانند داده‌هایی کاربردی در اختیار متخصصان و محققان قرار دهند. اکثر زیر ساخت‌ها و سرویس‌های پروژه‌هایی که قرار است در این موضوع فعال باشند، از طریق شرکت Amazon ارائه می‌شود و این شرکت قراردادهایی در راستای راه‌اندازی و پشتیبانی از آنها با آژانس امنیت ملی ایالات متحده منعقد کرده است .
سال ۱۹۹۹ کتابی با عنوان «پردازش‌های شبکه‌ای در قرن بیست و یکم» توسط کنگره ملی علوم و فناوری ایالات متحده به چاپ رسید که ضمیمه سند برنامه و بودجه آن سال بود.
فصل سوم این کتاب با موضوع سامانه‌های انسان‌محور، به برنامه‌ها و پروژه‌های مختلفی درباره جمع‌آوری داده‌ها، نظارت و مجازی‌سازی اختصاص دارد. همچنین بخشی نیز به شناسایی مدل‌های داده‌ای انسانی می‌پردازد.
این داده‌های انسانی مدل‌شده که جریان‌سازی‌های آن در اسناد بودجه دولتی ۱۶ سال پیش ایالات متحده در اختیار عموم قرار گرفته است، نشان از اشتیاق بالای این دولت در شناسایی و مدل‌سازی ابعاد مختلف انسانی در جوامع مختلف دارد. در اینجا بهتر است نگاهی تقسیم‌بندی‌شده به مدل‌سازی و در اصل مجازی‌سازی انسان بر مبنای داده‌های اجتماعی و پزشکی در دو دسته کلی داشته باشیم:مجازی‌سازی‌های موضعی
مجازی‌سازی ساختارهای فیزیکی بدن: روباتیک
مجازی‌سازی ذهن: هوش مصنوعی
مجازی‌سازی تصاویر قابل مشاهده: تحلیل تصویری
مجازی‌سازی قوه تصور و تخیل
مجازی‌سازی انسان‌محور
مجازی‌سازی ارتباطات انسانی: زندگی ثانویه
مجازی‌سازی تجهیزات فیزیکی مورد نیاز انسان: واقعیت مجازی
موضوعات فوق در دانشگاه‌های کشورهای توسعه‌یافته با حمایت دولت‌هایشان در حال پیگیری است. به عنوان مثال از سال ۱۹۹۹ در دانشگاه نیویورک پروژه The Visible Human Project در حال مطالعه و پیگیری بوده به طوری که بودجه اختصاصی پروژه NITRD در ردیف‌های اصلی سال ۲۰۱۵ گنجانده شده است.
این جریان‌سازی‌های کلان با برنامه‌ریزی‌های بسیار دقیق در حال هدایت کاروان جهانی ارتباطات و فناوری است و هدف از این مدل توجهات سیطره بر آن است؛ سیطره‌ای که کنترل و رصد را برای حاکمان آن به بهترین نحو فراهم می‌آورد و ما در این مقال تنها به گوشه‌ای از آن اشاره می‌کنیم که رصد روی جامعه مجازی است.
ابزارهای رصد و مدل‌ساز جامعه مجازی به عنوان بهترین موتورهای جمع‌آوری داده‌ها شناخته شده‌اند و آژانس امنیت ملی ایالات متحده قراردادهای مختلف حمایتی را با این جوامع مجازی منعقد می‌کند. تا آنجا که ادوارد اسنودن در دیلی میل پرده از حقایق پروژه PRISM بر‌می‌دارد و افشا می‌کند آژانس امنیت ملی ایالات متحده میلیون‌ها دلار به شرکت‌هایی مانند گوگل، یاهو و مایکروسافت پرداخت می‌کند تا این آژانس را در برنامه‌های پروژه PRISM یاری کنند.
پروژه PRISM عنوان یک برنامه ضبط و شنود مخفی و گسترده است که توسط آژانس امنیت ملی ایالات متحده از سال ۲۰۰۷ به بعد به اجرا درآمده است. این برنامه در سال ۲۰۱۳ توسط ادوارد اسنودن از طریق روزنامه گاردین افشا شد.
طبق این اطلاعات مشخص شد آژانس امنیت ملی آمریکا مستقیماً و بدون واسطه به اطلاعات سرورهای ۹ شرکت اینترنتی از جمله فیس‌بوک، گوگل، مایکروسافت، یاهو، اپل، یوتیوب و اسکایپ دسترسی داشته و توانسته است مکاتبات و مکالمات برخط کاربران خدمات این شرکت‌ها را شنود کند. دولت اوباما در این‌باره اظهار کرد این داده‌ها برای پیگیری اتباع خارجی مظنون به تروریسم یا جاسوسی استفاده می‌شود. بر پایه این اسناد کشورهای ایران، پاکستان، اردن، مصر و هند به ترتیب اهداف اصلی این برنامه بوده‌اند.
همچنین اسنودن فاش کرد بسیاری از ارتباطات الکترونیکی در جهان از ایالات متحده آمریکا عبور می‌کند، زیرا داده‌های ارتباطات الکترونیکی به دنبال ارزان‌قیمت‌ترین مسیر هستند، نه مستقیم‌ترین مسیر از نظر فیزیکی و عمده زیرساخت‌های اینترنت جهان در آمریکا قرار دارند و این مساله به تحلیلگران اطلاعاتی آمریکا امکان داده که ارتباطات اهداف خارجی را نیز شنود کنند.
اکنون پرسش این است که فراهم آوردن مسیرهای ترافیک اشاره‌شده، راه‌اندازی سکوهای عظیم نرم‌افزاری و جوامع مجازی خدمت است یا سلطه؟
از سویی ارتباطات را تسهیل می‌بخشد و از سوی دیگر وابستگی به وجود می‌آورد، از منظری سرعت انتقال علوم را بالا می‌برد و از دید دیگر آنها را ثبت و ضبط می‌کند و با راه‌اندازی شبکه‌های اجتماعی قدرتمند افراد را در جامعه مجازی به هم نزدیک می‌کند و از سوی دیگر کار «دستگاه ضبط و شنود حزب مرکزی جرج اورول» را انجام می‌دهد و این محیط‌ها را آن‌قدر جذاب می‌کند که مخاطبان حتی حاضرند برای حضور در آنها هزینه پرداخت کنند و این واقعیتی است که جرج اورول حتی در کتاب ۱۹۸۴ هم خوابش را نمی‌توانست ببیند
